“Лос Анжелес Таймс” сонины Барбара Дэмик гэгч америк бүсгүйн “Атаархах зүйл үгүй” номны талаар addidea.blogspot.com хаягтай сэтгүүлч бүсгүй бичжээ. 38-р өргөрөг гэх бичлэгт энэ номны талаар эхний дүгнэлт нь “Нэг хойгт оршдог нэг үндэстэн яагаад хоёр хуваагдан үүрдийн дайсан болсон, тэнд ямар тоглоомын дүрэм үйлчилснээс нэг нь өнөөдөр дэлхийд хөгжлөөрөө тэргүүлэх гүрэн болж, нөгөө нь ертөнц дахины доог тохуу, дарангуйлал, өлсгөлөнгийн сонгодог жишээ болов гэдгийг сэтгүүлзүйн орчин үеийн төрөл non-fiction буюу баримтат утга зохиолын хэлбэрээр, нэлээд өөр өнцгөөс харуулсан байна” гэжээ.
Энэ номноос нь дам ишлэвэл, “Иргэдээ төрсөн цагаас нь эхлэн тархийг нь угааж, бусад орнуудаас жаргалтай амьдарч байгаа, ямар ч атаархах зүйл үгүй гэж итгүүлнэ. Нэгдүгээр ангийн математикийн өгүүлбэртэй бодлогод “Найман хөвгүүн, есөн охин Ким Ир Сенийг магтсан сүлд дуулал дуулж байна. Нийт хэчнээн хүүхэд байна вэ” гэх буюу “Японы түрэмгийлэгчдийн эсрэг хийсэн дайны үеэр нэгэн охин эх оронч цэргүүдэд мэдээ дамжуулахаар явж байхдаа захидлаа таван алим хийсэн сагсанд нуун явжээ. Гэтэл цэрэг замд нь зогсоож, хоёр алимыг нь булаан авав. Тэгвэл сагсанд нь хэдэн алим үлдэх вэ?” гэх жишээний.
Үнэхээр инээд хүрмээр байгаа биз. Гэвч, үнэндээ энэ бол инээдэм биш эмгэнэл. Дахиад л “гэвч” гэдэг үг ашиглая. ГЭВЧ, үүнээс ч инээдтэй, эмгэнэлтэй байдал бидний үеийнхэнд, дүү нарт маань ч байна.
Тархи угаадаг нийгэмд амьдраагүй хэрнээ...Үнэнээ яг л нэг зүйлд тархиа угаалгаад байгаа мэт. Ерөнхий мэдлэг гэх зүйл залууст байхгүй болсныг олон ч удаа сонсов. Хэн бүхний мэддэг зүйлс залуусын хувьд “хэн наадахыг чинь мэддэг юм” болж хувирав. Залууст хэлдэг зөвлөгөө “Ном унш” гэх болов. Харин үүнийх нь хариулт “Надад ямар хэрэгтэй юм” болов.
Телевизээр гарах "АХА", "Саятан болохыг хүсвэл" зэрэг нэвтрүүлгүүд нь “Хөгжилтэй” цэнгээнтэй биш “Хөгжих ёстойг сануулсан” нэвтрүүлэг гэдгийг хүлээн зөвшөөрөх л хэрэгтэй болж. 50 саяыг өвөртлөх хүсэлдээ хөтлөгдөөд ирсэн ч эхний асуултад нь үсрэгчид хэт олон болсон тул арга ядахдаа нэвтрүүлгийнхэн арван асуултад урьдчилан хариулах арга бодож байх вэ дээ.
Мэдлэг муутай нийгмээс сэтгэлгээ муутай нийгэмд шилждэг. Үүн дээр нь дөрөөлөн мухар сүсэг, бөө дүрстэн олширч, засал хийлгээд л ажил бүтэх, бор шувууны зураг хоймортоо залаад амьдрал дээшлэх үлгэрүүд л амилна. Ийм л нийгэмд хамгийн боловсролгүй сонгогчид бий болж, “саналаа луйвардуулчхаад” сүүлд нь гомдоллодог.
“Цагаан соёот”-ыг вампирын тухай ном л биз гэж төсөөлж байгаа хүн хэзээ ч Жек Лондоны зохиолуудын амьдралын төлөөх тэмцлийг олж харахгүй. Роман гэдгийг зүгээр л “аймаар зузаан ном” гэж бодож буй хүн хэзээ ч дэлхийн сонгодгуудтай танилцахгүй. Үүний шалтгаан нь “завгүй”. Угтаа бол бидний нэлээдгүй хэсэг уншиж байж л сэтгэж, өрөвдөж, хайрлахыг ойлгосон. Харин интернэт хэсч хэрэгтэй, хэрэггүй мэдээллийг “хогийн сав”-ндаа /уур гэнэт хүрч бухимдсан тул “толгойдоо” гэдэг үгийг хэрэглэсэнгүй/ хийнэ. Facebook-ээс бичлэг, зураг үзэж “лайке” дарна. Телевизийн сериалаас “хүн чанар”-ыг хайна. Үүндээ цаг гаргана.
Би асууя, залуус аа. Та нарын амьдралын нэлээдгүй цагийг булааж буй энэ бүхэн чинь баян байхаас илүү аз жаргалтай амьдрахын утга учрыг хэлж чадах уу, мэдлэг гэх зүйл мэдээлэл гэдгээс ялгаатайг харуулах уу, хэлбэрээс илүү агуулга чухал гэдгийг ойлгуулах уу. Би л лав эргэлзэж байна.
“Чамд бидний юу хийх нь хамаагүй” гэж хэлэх эрх бий, залуус минь. Гэхдээ л дансандаа хэдэн төгрөг хийхээ ч бичиж чадахгүй багшийн сургуулийн төгсөх курсийн оюутан байна. Зах зээлийн эдийн засагтай гэдгээ ойлгоогүй эдийн засагч, Жорж Ориуелийн “Амьтны ферм”-ийг уншаагүй улс төр судлалын улаан дипломтонгууд олширчээ. Бетховен бол нохойны нэр, Микеланжело бол компьютерийн вирус гээд зогсож байх залуус олон байна. Тэд чинь миний хүүхдэд хичээл заана шүү дээ, ээ бүү үзэгд...
Б.ЭНХМАНДАХ
"Ардын эрх" сонин
Tuesday, November 29, 2011
Monday, November 28, 2011
Мөрөөдхөд мөнгө төлөхгүй.
2070 оны 3 сарын 13. CNN мэдээ: Өнөөдөр Монголд дэлхийн хамгийн өндөр цамхагийн нээлт болох гэж байна. Энэ нь тус улсад удахгүй болох олимпийн арга хэмжээнд зориулагдсан гэнэ. Уг арга хэмжээнд АНУ, Япон, БНХАУ, Франц, Герман, ОХУ зэрэг томоохон улсуудын ерөнхийлөгч оролцох юм. Арга хэмжээний далимд эдгээр ерөнхийлөгч Монгол улсын ерөнхийлөгчид бараалхаж хамтарч ажиллах, өөрсдийн улсуудад хөрөнгө оруулалт хийхийг хүсэх, зээл тусламж авах талаар хэлэцээр хийнэ.
Монгол орон сүүлийн 60-аад жилд үсрэнгүй хөгжсөн түүх нь их сонин юм. Одоогоос 60-аад жилийн өмнө 2009 онд Монгол улс маш ядуу орон байсан бөгөөд тэр үед Таван толгой, Оюу толгой гэж 2 ордоо гадныханд алдах шахсан түүхтэй улс.
Гэхдээ ухаалаг эрх баригчид гадныхантай хамтрахаас эрс татгалзан дан ганцаар эзэмшин, ОУВС-ийн зээлээр уул уурхайн механизм авч, бүх хөдөлмөрийн насны ажилгүйчүүдээ сурган ажлаар 100% хангаж бага багаар олборлолтоо нэмэгдүүлж өөрсдийн тэргүүлэх туршлагыг дэлхий нийтэд таниулсан агуу ард түмэн юмаа. Монгол хүний зохион бүтээх шинийг эрэлхийлэх, аливааг хялбарчлах арга эрт дээр үеэс түүхтэй. Олборлосон ашгаараа уул уурхайгаа шат шатаар нэмэгдүүлсээр БНСУ, Австрали, АНУ, ОХУ-аас гэрээт ажилчид ажилуулсанар олборлолт улам нэмэгдсэн.
БНСУ-аас Монголд ажиллах визний ярилцлагад оролцогсодын тоо өнөөг хир нь буухгүй л байна. Аргагүй дээ хэдийгээр тэдний авах цалин Монголчуудад бага мэт санагдах боловч тэдний хувьд маш их мөнгө юм. Монгол улсад цагаачлaгчдын тоо өдөр бүр нэмэгдсээр л байна. Монгол улсад суугаа элчин сайдуудын уулзалт болж виз олгох тал дээр арай нааштай хандаачээ гэсэн хүсэлт удаа дараа тавиад байна.
Монгол улсад амьдрах хөх картны (bluecard) сугалаа интэрнэтийн сайт бүрт тавигдаж Монгол хэлний курст суугсдын тоо сүүлийн 10 жилд 4 дахин өслөө. Хараар амьдарч байгаа хун бүрт 2000 төгрөг өгч нутагт нь үнэгүй буцааж байгаа бөгөөд 1 төгрөг нь 10 орчим доллартай тэнцдэг гэнэ. Монгол улсын иргэд нь дээд зэргийн соёлтой гэмт хэрэг маш бага гардаг, 1 хүнд ногдох спиpтийн төрлийн ундаагаар дэлхийд хамгийн багад тооцогдох болсон.
Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ, ДНБ, ҮНБ, ҮО, зэрэг үзүүлэлтээр тэргүүлж эхэллээ. Цалин өндөртэй болохоор хахуульд ер автахаа болисон ганц орон юм. Гэхдээ хууль маш чангатай, хуулиа хүн бүр сайн мэддэг болохоор зөрчих явдал гараад байдаггүй. Дэлхийн томоохон бизнэсменүүд Монголын банкуудад мөнгөө хадгалуулсаар, Швецарийн банкууд дампуурахын ирмэгт тулаад байна.
Tuesday, April 19, 2011
Газар хөдлөлт Японд
Японд газар хөдлөлт болоод 1сар гаран болж байна. Энэ нэг сарын хугацаанд маш их юм болж өнгөрлөө шүү. Газар хөдлөөд, цунами болоод, нүүж суугаад, солонгос яваад, монгол яваад, сургууль даа элсэж ороод гээд л маш олон юм болж өнгөрсөн байна. Их үйл явдалтай сар болж өнгөрлөө. Тэгээд японд амьдарч байгаа хүний хувьд саяхан болж өнгөрсөн байгалын гамшгийн талаар өөрөө үзсэн учир бичихгүй байж болохгүй нь.
Япон оронд 2011.03.11ний өдөр 14:46минутын үед маш өндөр балын газар хөдлөлт болсон. Голомт нь далайд болсон бөгөөд голомтдоо 9бал, харин тухайн үед миний байж байсан Shinagawa-d(Kitashinagawa station - 北品川駅) 5-6бал гэж тэр үед мэдээлж байсан. Яг тухайн үед би 3давхар байшингийн 2давхарт байсан. Энд миний хувьд ирээд газар хөдлөлт мэдэрч байсан ч 3.11нд болсон газар хөдлөлт бол үлэмж мэдэгдэхүйц хүчтэй болсон. Тийм юм үзэж байгаагүй хүний хувьд эвгүй юм билээ. Эхлээд чичирч эхэлэхэд сүртэй тоохгүй байж байсан боловч байшин дуугараад л өрөөнд байсан юмнууд савчаад л(аз болоход дээрээс унах юм өрөөнд байгаагүй лдээ) нилээн дуу шуу болоод ирэхээр нь сандарч эхэлсэн дээ хэхэ. Тийм үед гэхдээ яах вэ гэдгийг зарим нэг япон хүмүүсээс сонсож байсанаараа
1. Толгой дээрээс унах юмнаас сэргийлэх
2. Өрөөний хаалгаа нээх
3. Хаалгаа нээгээд хаалганд ойрхон даацын хананы доор зогсвол сайн
4. Газар хөдөлж байхад гарч болохгүй
5. Газар хөдөлж байх үед асаатай байгаа эд зүйлс, газ зэргийг салгах(хэхэ яг тиймэрхүү хүчтэй хөдөлвөл ч сандраад мартчих шинжтэй юм байна лээ хэхэ)
6. Газар хөдлөлт зогссоны дараа гялс гарах
7. Гараад хоол хүнс гол нь цэвэр ус нөөцөлж авах
8. За тэгээд л өөрт гэсэн хэрэгтэй бичиг баримтаа авах гээд л зөндөө юм байдаг юм шиг байна лээ. Яг үзвэл дүрэм журам гэж зөндөө юм байгаа биз хэхэ.
Миний хувьд бол ерөнхийдөө хийсэн юмнууд нь дээрх зүйлс байсан. Гэхдээ шууд хоол хүнс ус нөөцөлж чадаагүй. Тэгээд газар хөдөлж байхад хаалга нээгээд харахад их эвгүй юм байна лээ. Утасны шонгууд савлаад л, утаснууд савлаад, байшин чичрээд за тэгээд дээрээс нь зарим нэг машины дохиолол дуугарчихаар маш эвгүй юм байна лээ. Тэр үед бичлэг хийе гэж бодоод утас гарт байсан ч гэсэн хийж чадаагүй ээ хэхэ одоо л бичдэг байж гэж бодож байна.
За тэгээд газар хөдөлсөний дараа ганцаараа байсан болохоор шууд гараад хүмүүс руу очсон чинь дээшээ харцан шоконд орсон байдалтай байсан. Яагаад гэвэл японд ч бас анх удаагаа ингэж газар хөдөлж байгаа болохоор тэр биз. TV-р шууд мэдээлэл гарч байсан цунами болж байна гэж. Би ч анхандаа цунами гэж дуулж байсан болохоос ийм хэмжээний аюул авч ирдэг гэдгийг нээх мэдэхгүй тэгээд л жаахан үл анзаарсан байдалтай л буцаад орчихсон.
Би хичээлийн хажуугаар цагийн ажил хийдэг бөгөөд тэр үед яг ажил дээр байсан болохоор ажил руугаа орчихсон. Тийм үед утасны сүлжээ шууд унадаг юм байна лээ. Харин утасны интернэт байж аз болсон. Эхний хүчтэй газар хөдлөлтөөр сүлжээ унаагүй байсан шиг санагдаж байна. Тийм болохоор найз охиндоо санаа зовоод залгасан чинь утас нь холбогддоггүй. Харин интернэтээр харьцсан. Манай хүн утасаа гэртээ мартсан байсан юм билээ.
Тэр өдөр бол үндсэндээ 2удаа маш хүчтэй хөдөлсөн бөгөөд бусад нь чичирхийлэл, эсвэл арай бага хөдөлж байсан. Гэхдээ бол чичирхийлэл бол үндсэндээ тасраагүй. Тэгээд дэнша(метро) зогссон байсан бөгөөд зарим нэг нь аюулгүй байдлыг шалгаж үзээд л хөдөлж байсан зарим нь тэр өдөртөө яваагүй. Дэнша зогссоноос болоод хүмүүс ч естой нэг бэлчинэ гэдэг болж байсан даа хэхэ. Харих гэж яваа хүн гээд нилээн хэдэн цаг алхаж байна гэсэн хүмүүс бас зам асуугаад л талх хуурай идэх юм дээр нь бэлэн гоймон гээд ер нь авч болох идчихээр юм байвал бүгд л дуусдаг юм байна лээ. Тэгээд тэр өдөр мэдээгээр гарч байсан дугуй их зарагдаж байна гэж. Айхтар айхтар үнэтэй шинжтэй дугуйнуудыг хүмүүс тооцоо хийх гээд зогсож байгааг харуулж байсан. Миний хувьд ч нэг алхаад гэр рүүгээ дөхдөгийм үү гэж бодож байсан ч шөнө болсоны дээр такси ч байхгүй зам мэдэхгүй бас дээрээс нь ядаж байхад утасны цэнэг дуусаад тэгээд ажил дээр хонохоор шийдсэн. Харин ч нэг бүүвэйлэгдээд 30минут л унтсан байхдаа хэхэ. Тэр өдөр 5дахь өдөр байсан болохоор хүмүүс их харьцгаасан байх. Тэгээд сүүлд сонсоход зочид буудал янз бүрийн хоноглох газар бүгд захиалга нь дүүрч 10.000.000хүн тэр өдөр харьж чадалгүй хоносон гэж сонсогдож байсан.
Өглөө босоход бараг л байдал хэвэндээ байх шиг байсан. Хэдийгээр зарим нэг дэнша явж эхэлсэн ч гэсэн хүмүүс гэж аймаар их тийм их хүн тэгж дараалал үүсгэж байхыг анх удаагаа харсан болохоор. Shinagawa-ийн JR өглөө 8цагийн үед ажиллаж эхлээгүй байсан болохоор би 15минут алхаад газар доорх митро(地下鉄)-нд суухаар алхсан боловч арай явж эхлээгүй байсан бөгөөд хүмүүс дарааллаад хүлээж байхыг бодоход удахгүй явж эхлэхийг нь гадарласын гэхдээ тэнд үнэнчээр япончууд шиг оочирлож зогссон бол хэдэн цаг зогсох байсан байх хэхэ гэхдээ монгол хүний занг харуулаад маш амархан хамгийн эхний эгнээнд очиж зогссон доо хэхэ. Хүмүүсийн утасны цэнэг дууссан бололтой такспони пиг оочир, такспон гэлтгүй ер нь хүн орж болох бүх л газар хүний дараалал үүссэн байсан байхаа. Тэгээд гэртээ харихад хүмүүсийн санаа зовсон гэж жигтэйхэн байсан. За тэгээд газар хөдлөлтөөс болоод атомын цахилгаан станц нь болохоо байж гээд бөөн мэдээ. Тэгээд л гэрлийн хязгаарлалт хийнэ гэж мэдэгдэл хийсэн. Тэгээд тэр өдөрөө хүнс нөөцлөх хэрэгтэй гэж хайртайгаа гараад супермаркет орсон чинь авч идэж болох хүнс ер нь л их ховордсон байсан. Ялангуяа удаан хадгалагддаг хөргөгчинд заавал хийхээргүй хүнс бол бараг л байхгүй байсан. Хоосон лангуу хараад бас хүн эвгүй л байдаг юм билээ. Тэр үед идэж цэвэр ус, гар чийдэн, Fm radio, газ, амархан муудахгүй хүнсний зүйлүүд гэх мэт бүгд дууссан байсан.
Хэдэн өдөр таньдаг найз нартайгаа яах уу ийх үү гээд л бөөн хэлэлцээр. Ихэнхи монголчууд буцах гээд Нарита-ийн нисэх буудал дээр хонож өнжиж байгаа сураг чих дэлсэж байсан. Эхлээд ч нээх тоохгүй байсан чинь ихэнхи хүмүүс яваад ирэхээр санаа өөрчлөгдөөд ирдэг юм байна лээ. Буцах билет хайж эхэлсэн. Уг нь надад 3.25(3.26нд хугацаа нь дуусах байсан)нд явж болох Миатын open билет байсан ч гэсэн тэрийгээ ашиглаж чадаагүй. Ер нь тэр үед миатын нислэг билет бол олдохгүй байсан гэж хүмүүс ярьж байна лээ. Бас үнэ нь хөөрөгдсөн бөгөөд таньдаг хүмүүс арын хаалгатай мөнгөтэй хүмүүс л буцаж чадаж байсан гэж зарим хүмүүс ярьж байсан.
Бид 2ийн хувьд бол асуугаад олдохооргүй шинжтэй байсан тул Korean air-р солонгосоор дайрч явах билет энгийн явдаг билетээс 3дахин нугарсан үнээр арай ядан бичүүлсэн. Бусад хүмүүс ч бас л тэгсэн байх. Миат арай жаахан олигтойхон байсан бол монголчууд тэгж өндөр үнээр билет авч онгоцны буудал дээр өчнөөн хонох шаардлага байхгүй байсан байх.
Мэдээж өөр улс орныхон ч гэсэн хоносон л юм шиг байна лээ гэхдээ монгол арай дэндүү байсан гэж дуулдаж байсан. Гэхдээ онгоц хүрэлцээгүйгээс бас тийм байдал үүсэх шалтгаан болсон байх.
Монголд бас ийгл ТВ-ээр их мэдээллийг дэвэргэсэн байдалтай байсаныг энд бас хэлэх нь зүйтэй байх.
За тэгээд л солонгосоор дайрч солонгост эгчтэйгээ уулзаад тэгээд монгол буцсандаа. Бас солонгосыг дүрвэж явахдаа хальт үзээд амжсан. Монголд очиход ханиад хүрээд ихэнхид нь гэрт хэвтсээр байгаад таарсан даа. Гэхдээ монгол сайхан байна лээ.
Япон оронд 2011.03.11ний өдөр 14:46минутын үед маш өндөр балын газар хөдлөлт болсон. Голомт нь далайд болсон бөгөөд голомтдоо 9бал, харин тухайн үед миний байж байсан Shinagawa-d(Kitashinagawa station - 北品川駅) 5-6бал гэж тэр үед мэдээлж байсан. Яг тухайн үед би 3давхар байшингийн 2давхарт байсан. Энд миний хувьд ирээд газар хөдлөлт мэдэрч байсан ч 3.11нд болсон газар хөдлөлт бол үлэмж мэдэгдэхүйц хүчтэй болсон. Тийм юм үзэж байгаагүй хүний хувьд эвгүй юм билээ. Эхлээд чичирч эхэлэхэд сүртэй тоохгүй байж байсан боловч байшин дуугараад л өрөөнд байсан юмнууд савчаад л(аз болоход дээрээс унах юм өрөөнд байгаагүй лдээ) нилээн дуу шуу болоод ирэхээр нь сандарч эхэлсэн дээ хэхэ. Тийм үед гэхдээ яах вэ гэдгийг зарим нэг япон хүмүүсээс сонсож байсанаараа
1. Толгой дээрээс унах юмнаас сэргийлэх
2. Өрөөний хаалгаа нээх
3. Хаалгаа нээгээд хаалганд ойрхон даацын хананы доор зогсвол сайн
4. Газар хөдөлж байхад гарч болохгүй
5. Газар хөдөлж байх үед асаатай байгаа эд зүйлс, газ зэргийг салгах(хэхэ яг тиймэрхүү хүчтэй хөдөлвөл ч сандраад мартчих шинжтэй юм байна лээ хэхэ)
6. Газар хөдлөлт зогссоны дараа гялс гарах
7. Гараад хоол хүнс гол нь цэвэр ус нөөцөлж авах
8. За тэгээд л өөрт гэсэн хэрэгтэй бичиг баримтаа авах гээд л зөндөө юм байдаг юм шиг байна лээ. Яг үзвэл дүрэм журам гэж зөндөө юм байгаа биз хэхэ.
Миний хувьд бол ерөнхийдөө хийсэн юмнууд нь дээрх зүйлс байсан. Гэхдээ шууд хоол хүнс ус нөөцөлж чадаагүй. Тэгээд газар хөдөлж байхад хаалга нээгээд харахад их эвгүй юм байна лээ. Утасны шонгууд савлаад л, утаснууд савлаад, байшин чичрээд за тэгээд дээрээс нь зарим нэг машины дохиолол дуугарчихаар маш эвгүй юм байна лээ. Тэр үед бичлэг хийе гэж бодоод утас гарт байсан ч гэсэн хийж чадаагүй ээ хэхэ одоо л бичдэг байж гэж бодож байна.
За тэгээд газар хөдөлсөний дараа ганцаараа байсан болохоор шууд гараад хүмүүс руу очсон чинь дээшээ харцан шоконд орсон байдалтай байсан. Яагаад гэвэл японд ч бас анх удаагаа ингэж газар хөдөлж байгаа болохоор тэр биз. TV-р шууд мэдээлэл гарч байсан цунами болж байна гэж. Би ч анхандаа цунами гэж дуулж байсан болохоос ийм хэмжээний аюул авч ирдэг гэдгийг нээх мэдэхгүй тэгээд л жаахан үл анзаарсан байдалтай л буцаад орчихсон.
Би хичээлийн хажуугаар цагийн ажил хийдэг бөгөөд тэр үед яг ажил дээр байсан болохоор ажил руугаа орчихсон. Тийм үед утасны сүлжээ шууд унадаг юм байна лээ. Харин утасны интернэт байж аз болсон. Эхний хүчтэй газар хөдлөлтөөр сүлжээ унаагүй байсан шиг санагдаж байна. Тийм болохоор найз охиндоо санаа зовоод залгасан чинь утас нь холбогддоггүй. Харин интернэтээр харьцсан. Манай хүн утасаа гэртээ мартсан байсан юм билээ.
Тэр өдөр бол үндсэндээ 2удаа маш хүчтэй хөдөлсөн бөгөөд бусад нь чичирхийлэл, эсвэл арай бага хөдөлж байсан. Гэхдээ бол чичирхийлэл бол үндсэндээ тасраагүй. Тэгээд дэнша(метро) зогссон байсан бөгөөд зарим нэг нь аюулгүй байдлыг шалгаж үзээд л хөдөлж байсан зарим нь тэр өдөртөө яваагүй. Дэнша зогссоноос болоод хүмүүс ч естой нэг бэлчинэ гэдэг болж байсан даа хэхэ. Харих гэж яваа хүн гээд нилээн хэдэн цаг алхаж байна гэсэн хүмүүс бас зам асуугаад л талх хуурай идэх юм дээр нь бэлэн гоймон гээд ер нь авч болох идчихээр юм байвал бүгд л дуусдаг юм байна лээ. Тэгээд тэр өдөр мэдээгээр гарч байсан дугуй их зарагдаж байна гэж. Айхтар айхтар үнэтэй шинжтэй дугуйнуудыг хүмүүс тооцоо хийх гээд зогсож байгааг харуулж байсан. Миний хувьд ч нэг алхаад гэр рүүгээ дөхдөгийм үү гэж бодож байсан ч шөнө болсоны дээр такси ч байхгүй зам мэдэхгүй бас дээрээс нь ядаж байхад утасны цэнэг дуусаад тэгээд ажил дээр хонохоор шийдсэн. Харин ч нэг бүүвэйлэгдээд 30минут л унтсан байхдаа хэхэ. Тэр өдөр 5дахь өдөр байсан болохоор хүмүүс их харьцгаасан байх. Тэгээд сүүлд сонсоход зочид буудал янз бүрийн хоноглох газар бүгд захиалга нь дүүрч 10.000.000хүн тэр өдөр харьж чадалгүй хоносон гэж сонсогдож байсан.
Өглөө босоход бараг л байдал хэвэндээ байх шиг байсан. Хэдийгээр зарим нэг дэнша явж эхэлсэн ч гэсэн хүмүүс гэж аймаар их тийм их хүн тэгж дараалал үүсгэж байхыг анх удаагаа харсан болохоор. Shinagawa-ийн JR өглөө 8цагийн үед ажиллаж эхлээгүй байсан болохоор би 15минут алхаад газар доорх митро(地下鉄)-нд суухаар алхсан боловч арай явж эхлээгүй байсан бөгөөд хүмүүс дарааллаад хүлээж байхыг бодоход удахгүй явж эхлэхийг нь гадарласын гэхдээ тэнд үнэнчээр япончууд шиг оочирлож зогссон бол хэдэн цаг зогсох байсан байх хэхэ гэхдээ монгол хүний занг харуулаад маш амархан хамгийн эхний эгнээнд очиж зогссон доо хэхэ. Хүмүүсийн утасны цэнэг дууссан бололтой такспони пиг оочир, такспон гэлтгүй ер нь хүн орж болох бүх л газар хүний дараалал үүссэн байсан байхаа. Тэгээд гэртээ харихад хүмүүсийн санаа зовсон гэж жигтэйхэн байсан. За тэгээд газар хөдлөлтөөс болоод атомын цахилгаан станц нь болохоо байж гээд бөөн мэдээ. Тэгээд л гэрлийн хязгаарлалт хийнэ гэж мэдэгдэл хийсэн. Тэгээд тэр өдөрөө хүнс нөөцлөх хэрэгтэй гэж хайртайгаа гараад супермаркет орсон чинь авч идэж болох хүнс ер нь л их ховордсон байсан. Ялангуяа удаан хадгалагддаг хөргөгчинд заавал хийхээргүй хүнс бол бараг л байхгүй байсан. Хоосон лангуу хараад бас хүн эвгүй л байдаг юм билээ. Тэр үед идэж цэвэр ус, гар чийдэн, Fm radio, газ, амархан муудахгүй хүнсний зүйлүүд гэх мэт бүгд дууссан байсан.
Хэдэн өдөр таньдаг найз нартайгаа яах уу ийх үү гээд л бөөн хэлэлцээр. Ихэнхи монголчууд буцах гээд Нарита-ийн нисэх буудал дээр хонож өнжиж байгаа сураг чих дэлсэж байсан. Эхлээд ч нээх тоохгүй байсан чинь ихэнхи хүмүүс яваад ирэхээр санаа өөрчлөгдөөд ирдэг юм байна лээ. Буцах билет хайж эхэлсэн. Уг нь надад 3.25(3.26нд хугацаа нь дуусах байсан)нд явж болох Миатын open билет байсан ч гэсэн тэрийгээ ашиглаж чадаагүй. Ер нь тэр үед миатын нислэг билет бол олдохгүй байсан гэж хүмүүс ярьж байна лээ. Бас үнэ нь хөөрөгдсөн бөгөөд таньдаг хүмүүс арын хаалгатай мөнгөтэй хүмүүс л буцаж чадаж байсан гэж зарим хүмүүс ярьж байсан.
Бид 2ийн хувьд бол асуугаад олдохооргүй шинжтэй байсан тул Korean air-р солонгосоор дайрч явах билет энгийн явдаг билетээс 3дахин нугарсан үнээр арай ядан бичүүлсэн. Бусад хүмүүс ч бас л тэгсэн байх. Миат арай жаахан олигтойхон байсан бол монголчууд тэгж өндөр үнээр билет авч онгоцны буудал дээр өчнөөн хонох шаардлага байхгүй байсан байх.
Мэдээж өөр улс орныхон ч гэсэн хоносон л юм шиг байна лээ гэхдээ монгол арай дэндүү байсан гэж дуулдаж байсан. Гэхдээ онгоц хүрэлцээгүйгээс бас тийм байдал үүсэх шалтгаан болсон байх.
Монголд бас ийгл ТВ-ээр их мэдээллийг дэвэргэсэн байдалтай байсаныг энд бас хэлэх нь зүйтэй байх.
За тэгээд л солонгосоор дайрч солонгост эгчтэйгээ уулзаад тэгээд монгол буцсандаа. Бас солонгосыг дүрвэж явахдаа хальт үзээд амжсан. Монголд очиход ханиад хүрээд ихэнхид нь гэрт хэвтсээр байгаад таарсан даа. Гэхдээ монгол сайхан байна лээ.
Sunday, February 27, 2011
Донтуулагч
Өнөөдөр би донтуулагч гэсэн нэрний доор хар тамхи ямар нэгэн хууль бус юмны талаар бичих гэсэнгүй. Харин ч эсрэгээрээ тоглоомны тухай бичих бөгөөд тэрийг донтуулагч гэсэн нэрэн доор сийрүүлэхээр шийдлээ.
Би сүүлийн үед жаахан завгүй байж байж дөнгөж сая нэг найзтайгаа биллъяард(дуртай юм болохоор хэхэ) тогльё гэж хажууханд байдаг ROUND1 руу орлоо. ROUND1-д салбар салбараасаа хамаараад янз бүрийн л тоглоом байдаг юм шиг байгаан. Манай гэрийн хажуугийн ROUND1 бол түм түжигнэж бум бужигнадаг газар. Чихний хэнгэрэг хагалах шахсан дуу цангинасан Пачинко(Pachinko) гэдэг газар доор нь байдаг болохоор тэр байх. Японд бол хаа ч Пачинкотой таарна. Тэгээд энэ япончууд биллъяард тоглоод дуусангуут бонус гэж хэдэн ширхэг Пачинко-ийн зоос, бас манай монголд ч гэсэн байдагдаа нэг зоос хийгээд тоглоом шүүрдэг тийм шүүрэх эрх хүн болгонд нэг нэгийг өгч байна лээ.
Тэр шүүрдэг тоглоомыг бид нар өмнө нь боулинг тоглоход бас тийм урамшуулал аваад тэгээд шүүрэх гэж үзэхэд нэгийгч зургуулаа оролдоод бараагүй. Харин өнөөдөр 2уулаа байж би аз таарч нэг жижиг тоглоом шүүрчлээ хэхэ. Аз таарсандаа баярлаж бид 2 бархирч орхисон хэхэ. Зарим тоглоом нь тэр шүүрч авах тоглоомуудаа доороос нь утасаар хүлчихсэн байгаа юм даа.
За тэгээд гол донтуулдаг юм нь тэр зоос хийж тоглодог тоглоом. Зоос хийдэг машин дотор нь баахан давхарладсан зоосууд байх бөгөөд өөрийнхөө зоосыг хийгээд тэгээд тэр машин дотор нь нааш цааш хөдөлж байдаг түлхдэг хаалттай. Тэр зоосоо янз бүрийн аргаар хийдэг олон төрлийн машин байдаг бөгөөд цацдаг бас нэг нэгээр хийдэг гээд л морин тойруулга ч байх шиг. Тэгээд тэр нь их санаатай яг л хүний мөнгийг шулах гэсэн санаатай тоглоом лдоо. Зоосийг хийгээд хийгээд ерөөсөө унаж өгдөггүй. Зоос олон болохоороо дээр дээрээсээ давхарладаад ерөөсөө унадаггүй юм байна лээ. Тэгээд дээрээс нь зоос нь(японы бага мөнгөнүүд нь зоос болохоор ч тэр юм уу) өөрийн мэдэлгүй бас хүний шуналыг төрүүлдэг эд бололтой. За тэгээд зоосоо хийгээд л байна хийгээд л байна ерөөсөө алдана уу гэхээс авах нь ховор. Гэхдээ тэр тоглоомныхоо онцлогоос хамаараад мэдрэмж их шаардана. Жишээ нь зоосоо машины аль хэсэг рүү оруулахаас хамаараад гарч ирэх зоосыг нэмэгдүүлэх бас бонус зоос зэрэг гарч ирнэ.
Уг нь харахад унаад гарч ирэх гээд байгаа юм шиг боловч дээр дээрээсээ давхарладаад байгаад байдаг нь хүмүүсийн хорхойг хөдөлгөж цааш нь их тоглох хүсэлийг бадраадаг бололтой. Уг нь жаахан машиныг доргиочиход зоос нь уначих гээд л байгаа юм шиг болохоор нь өнөөдөр жаахан хөдөлгөөд хаясан чинь улаан гэрэл асаад алдаа заачихаж байна лээ. Тийм болохоор бас тийм байдлаас сэргийлсэн хамгаалалттай байх нь.
За тэгээд хүмүүсийн ярианаас Пачинко-ийн талаар их л сонсож байсан. Манай нэг найз бүр Паачкаа гэдэг нэр өгчихсөн. Хождог хүн нь хождог л юм шиг байгаан. Гэхдээ мэдээж хүмүүсийн мөнгийг авах зорилготойгоор хийгдсэн юм болохоор яаж ийгээд л мөнгөө алдана даа. Түүний оронд тоглохгүй байсан нь маш зөв алхам юмдаа.
Доорх маягийн мэргэжлийн л хүн биш бол мөнгөө алдаад л дуусна гэсэн үг.
Би сүүлийн үед жаахан завгүй байж байж дөнгөж сая нэг найзтайгаа биллъяард(дуртай юм болохоор хэхэ) тогльё гэж хажууханд байдаг ROUND1 руу орлоо. ROUND1-д салбар салбараасаа хамаараад янз бүрийн л тоглоом байдаг юм шиг байгаан. Манай гэрийн хажуугийн ROUND1 бол түм түжигнэж бум бужигнадаг газар. Чихний хэнгэрэг хагалах шахсан дуу цангинасан Пачинко(Pachinko) гэдэг газар доор нь байдаг болохоор тэр байх. Японд бол хаа ч Пачинкотой таарна. Тэгээд энэ япончууд биллъяард тоглоод дуусангуут бонус гэж хэдэн ширхэг Пачинко-ийн зоос, бас манай монголд ч гэсэн байдагдаа нэг зоос хийгээд тоглоом шүүрдэг тийм шүүрэх эрх хүн болгонд нэг нэгийг өгч байна лээ.
Тэр шүүрдэг тоглоомыг бид нар өмнө нь боулинг тоглоход бас тийм урамшуулал аваад тэгээд шүүрэх гэж үзэхэд нэгийгч зургуулаа оролдоод бараагүй. Харин өнөөдөр 2уулаа байж би аз таарч нэг жижиг тоглоом шүүрчлээ хэхэ. Аз таарсандаа баярлаж бид 2 бархирч орхисон хэхэ. Зарим тоглоом нь тэр шүүрч авах тоглоомуудаа доороос нь утасаар хүлчихсэн байгаа юм даа.
За тэгээд гол донтуулдаг юм нь тэр зоос хийж тоглодог тоглоом. Зоос хийдэг машин дотор нь баахан давхарладсан зоосууд байх бөгөөд өөрийнхөө зоосыг хийгээд тэгээд тэр машин дотор нь нааш цааш хөдөлж байдаг түлхдэг хаалттай. Тэр зоосоо янз бүрийн аргаар хийдэг олон төрлийн машин байдаг бөгөөд цацдаг бас нэг нэгээр хийдэг гээд л морин тойруулга ч байх шиг. Тэгээд тэр нь их санаатай яг л хүний мөнгийг шулах гэсэн санаатай тоглоом лдоо. Зоосийг хийгээд хийгээд ерөөсөө унаж өгдөггүй. Зоос олон болохоороо дээр дээрээсээ давхарладаад ерөөсөө унадаггүй юм байна лээ. Тэгээд дээрээс нь зоос нь(японы бага мөнгөнүүд нь зоос болохоор ч тэр юм уу) өөрийн мэдэлгүй бас хүний шуналыг төрүүлдэг эд бололтой. За тэгээд зоосоо хийгээд л байна хийгээд л байна ерөөсөө алдана уу гэхээс авах нь ховор. Гэхдээ тэр тоглоомныхоо онцлогоос хамаараад мэдрэмж их шаардана. Жишээ нь зоосоо машины аль хэсэг рүү оруулахаас хамаараад гарч ирэх зоосыг нэмэгдүүлэх бас бонус зоос зэрэг гарч ирнэ.
Уг нь харахад унаад гарч ирэх гээд байгаа юм шиг боловч дээр дээрээсээ давхарладаад байгаад байдаг нь хүмүүсийн хорхойг хөдөлгөж цааш нь их тоглох хүсэлийг бадраадаг бололтой. Уг нь жаахан машиныг доргиочиход зоос нь уначих гээд л байгаа юм шиг болохоор нь өнөөдөр жаахан хөдөлгөөд хаясан чинь улаан гэрэл асаад алдаа заачихаж байна лээ. Тийм болохоор бас тийм байдлаас сэргийлсэн хамгаалалттай байх нь.
За тэгээд хүмүүсийн ярианаас Пачинко-ийн талаар их л сонсож байсан. Манай нэг найз бүр Паачкаа гэдэг нэр өгчихсөн. Хождог хүн нь хождог л юм шиг байгаан. Гэхдээ мэдээж хүмүүсийн мөнгийг авах зорилготойгоор хийгдсэн юм болохоор яаж ийгээд л мөнгөө алдана даа. Түүний оронд тоглохгүй байсан нь маш зөв алхам юмдаа.
Доорх маягийн мэргэжлийн л хүн биш бол мөнгөө алдаад л дуусна гэсэн үг.
Thursday, January 27, 2011
Цагаан сар
Цагаан сар гэдэг баяр болох гээд монголд бөөн ажил л байх шиг байна. Монголын хамгийн том нүсэр баяр болохоор их бэлтгэл ордог гэжүүгаа. За тэгээд цагаан сар гэхээр л мань мэтийн хүмүүс нь нирвэгдээд хоцордогсон. Бууз ул боовны ажлаас эхлээд л хэхэ. Ажилд ч нирвэгдээд бас цалинтай болоод ирэхээр цалингаараа ч нирвэгдээд ирж байгаамдаа. Жаахан байхад ч яахав тэднийхээр хэснэ эднийхээр хэснэ, тэр айлынх юу өгөх бол энэ айлынх юу өгөх бол гэж хүүхдийн гэнэн бодлоос өөр юмгүй цагаан сарыг угтдагсан. Тэгээд л шинийн нэгэнд айлуудаар ёстой хэсэж өгдөгсөн хэхэ. Гэтэл цагаан сарын ар ажлын фронтод ороод ирэхээр өөрийн эрхгүй залхуутай баяр гэж мэдэрч билээ хэхэ. Харин энэ жил миний хувьд монголд байхгүй байгаа нь ажлын ихийг бодвол азтай ч юм шиг баяраар монголд байхгүй олигтой сайн тэмдэглэж чадахгүй гэхээр уйтгартай ч юм шиг хэхэ. Тэгээд уламжлалт баяр гээд хөөрхий 365хоногт ганц болж байгаа юмдаа гээд л манайхан хүнээс дутахааргүй тэмдэглэчих юмсан гээд л хөөрхий байгаа мөнгөөрөө баярлаж байнаа. Байхгүй нэг нь зээлээд л. Цаанаа яг үнэндээ энэ хятадуудыг хөлжүүлж байна гэж бодохоор жаахан дургүй хүрмээр. Гэхдээ л манайхан тэгж сүртэй тэмлэглэх нь хэрэгтэй ч юмуу. Миний бодлоор бол хэрэггүй юм шигээ. За ямартай ч цагаан сар гэдэг баяр удахгүй болох нээ. Энэ жил эрт ч болж байгаан байна. За сар шинэдээ сайхан шинэлээрэй.
Subscribe to:
Posts (Atom)